Grypa

Grypa to ostra choroba zakaźna wywoływana przez wirus grypy, który atakuje drogi oddechowe. Czas trwania grypy i jej przebieg zależą od:

• właściwości patogenu,

• stanu fizycznego chorego,

• odpowiedzi układu odpornościowego danej osoby.

Na grypę możesz chorować wiele razy. Po chorobie nabywasz odporność, która jednak chroni cię przez krótki czas, ponieważ wirus grypy ciągle się zmienia. Za każdym razem organizm ma do czynienia z nowym, zmienionym wirusem.

Nie lekceważ grypy, ponieważ może ona stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Choroba jest szczególnie niebezpieczna zwłaszcza dla osób z przewlekłymi chorobami np. serca i płuc, a także dla cukrzyków, osób starszych, kobiet w ciąży lub małych dzieci.

Jak możesz zarazić się grypą

Grypą możesz się zarazić:

• drogą kropelkową, gdy osoba chora mówi, kicha lub kaszle;

• poprzez kontakt bezpośredni, ponieważ np. zakrycie ust ręką przy kichaniu czy kasłaniu powoduje przeniesienie na nią śluzu wraz z wirusem.

Jak możesz stwierdzić lub wykluczyć chorobę

Poza wirusem grypy istnieje wiele innych wirusów, które powodują podobne objawy. Jeśli chcesz być pewien czy masz do czynienia z grypą, wykonaj badania laboratoryjne w Krajowym Ośrodku ds. Grypy w NIZP-PZH w Warszawie lub w jednej z szesnastu wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych.

Stosowany jest także tzw. szybki test przyłóżkowy, który możesz wykonać w trakcie wizyty w gabinecie lekarskim. Dzięki badaniu wymazu z nosa lekarz może odróżnić infekcję wirusem grypy od innych zakażeń wirusowych lub bakteryjnych. To z kolei pozwala mu zastosować odpowiedni sposób leczenia. Jeśli stwierdzi grypę, nie będziesz musiał przechodzić niepotrzebnej terapii antybiotykowej.

W Polsce zachorowania na grypę występują najczęściej od października do kwietnia, przy czym szczyt zachorowań przypada między styczniem a marcem.

Profilaktyka

Żeby skutecznie zapobiegać grypie i jej powikłaniom powinieneś zaszczepić się przeciwko grypie oraz przestrzegać podstawowych zasad higieny, takich jak częste i dokładne mycie rąk:

• przed spożywaniem posiłków,

• po skorzystaniu z toalety,

• po dotykaniu powierzchni, które mogły być zanieczyszczone przez inne osoby.

Jeśli zachorujesz na grypę najlepiej:

• zostań w domu,

• korzystaj z jednorazowych chusteczek higienicznych – wyrzucaj je do kosza od razu po użyciu,

• zakrywaj usta i nos podczas kaszlu oraz kichania – używaj do tego chusteczki, ewentualnie rąk lub zgięcia łokcia.

Szczepienia

Żeby skutecznie zapobiegać grypie i jej powikłaniom powinieneś zaszczepić się przeciwko grypie.

Jak często się szczepić

Powinieneś powtarzać szczepienie co sezon epidemiczny, ponieważ wirusy grypy podlegają bardzo częstym zmianom genetycznym. Zmienność wirusa grypy powoduje, że skład szczepionki na każdy kolejny sezon epidemiczny musi być sprawdzany i uaktualniany.

Pamiętaj też, że poziom przeciwciał, które powstają w wyniku szczepienia, spada wraz z upływem czasu. Może więc nie być wystarczająco wysoki, aby zabezpieczyć cię przed zachorowaniem w kolejnym sezonie epidemicznym.

Kto kwalifikuje do szczepienia

Do szczepienia zakwalifikuje cię lekarz, który wystawia też receptę na szczepionkę. Szczepienie może wykonać wyłącznie lekarz lub pielęgniarka.

Kto powinien się zaszczepić

Każdy, kto chce uniknąć zachorowania na grypę, a w szczególności:

• zdrowe dzieci od 6 miesiąca do 18 roku życia,

  • zwłaszcza od 6 do 60 miesiąca życia,

• osoby w podeszłym wieku (powyżej 55 lat),

• chorzy na astmę i inne przewlekłe schorzenia układu oddechowego,

• osoby z chorobami układu krążenia i nerek, o obniżonej odporności (np. po przeszczepach, zakażeni HIV) i chorzy na nowotwory układu krwiotwórczego,

• osoby chore na cukrzycę,

• kobiety w ciąży lub planujące ciążę.

Zaszczepić powinny się również osoby, które mogą przenosić grypę na osoby z grup wysokiego ryzyka oraz osoby zdrowe mogące stanowić źródło zakażenia dla tych osób. Są to m.in. pracownicy ochrony zdrowia, szkół, handlu, transportu oraz inne osoby narażone na kontakty z dużą liczbą ludzi.

Kiedy się szczepić

Powinieneś się zaszczepić przez sezonem zachorowań na grypę, zwłaszcza jeśli należysz do grupy podwyższonego ryzyka. Zalecamy jednak również szczepienia między listopadem a marcem.

Zobacz: Program szczepień ochronnych na 2017 r. jest dostępny w Komunikacie Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 4 stycznia 2017 r. 

O czym pamiętać kupując szczepionkę

• Pamiętaj, że wszystkie szczepionki przeciwko grypie zarejestrowane w Polsce są równoważne immunologicznie – od ciebie zależy, którą wybierzesz (np. dostępną w twojej aptece).

• Wirus zawarty w tych szczepionkach nie rozmnoży się w twoim organizmie i nie wywoła choroby, lecz wytworzy przeciwciała ochronne (tzw. szczepionki inaktywowane).

• Kupując szczepionkę koniecznie sprawdź, czy jest ona ważna w aktualnym sezonie epidemicznym.

Bezpłatne szczepienia w samorządach

W Polsce w wielu województwach samorządy lokalne przeznaczają środki na bezpłatne szczepienia przeciwko grypie dla osób po 50 – 65 roku życia, które niejednokrotnie są w grupie wysokiego ryzyka.

Przedział wiekowy w jakim oferowane są darmowe szczepienia przeciwko grypie zależy od decyzji wydziału zdrowia i spraw społecznych danego urzędu miasta i różni się w zależności od województwa.

Kto nie powinien szczepić się przeciwko grypie

Nie każdy może zaszczepić się przeciwko grypie. Do najważniejszych przeciwwskazań należą:

• ostre choroby gorączkowe,

• udokumentowane uczulenie na białko jaja kurzego (każdy gabinet musi mieć zestaw antywstrząsowy),

• uczulenie na śladowe ilości antybiotyku zawarte w szczepionce (split- neomycyna, subunit-gentamycyna),

• zespół Guillaina-Barrégo, stwierdzony w okresie 6 tygodni od poprzedniego szczepienia przeciwko grypie.

Skuteczność szczepień

Liczne badania wykazują, że skuteczność szczepionek przeciwko grypie wynosi:

• od 70% do 90% – w przypadku ludzi zdrowych poniżej 65 roku życia,

• od 50% do 70% – w grupach podwyższonego ryzyka.

Profilaktyka – grypa

Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych na lata 2016-2024

Dzięki realizacji programu chcemy zwalczać i zapobiegać chorobom nowotworowym, które są obecnie jednym z głównych powodów zgonów Polaków. W ramach programu chcemy nauczyć Polaków jak zdrowo żyć, żeby ograniczyć ryzyko chorób nowotworowych, a także zachęcić, żeby częściej zgłaszali się na badania profilaktyczne.

Pierwszą edycję programu prowadziliśmy w latach 2006-2015. Obecnie trwa druga edycja przewidziana na lata 2016-2024.

Do kogo skierowany jest program

Program kierujemy do:

• przede wszystkim do szpitali i przychodni

• ogółu społeczeństwa.

Cele programu

Naszym głównym celem jest zakup dla szpitali wysokospecjalistycznego sprzętu medycznego służącego leczeniu chorób nowotworowych. Chcemy również zapobiegać chorobom nowotworowym poprzez np. promowanie zdrowego stylu życia oraz prowadzanie regularnych badań u obywateli.

Efekty

Oczekujemy, że w ramach programu uda się:

• poprawić przeżywalność chorych na nowotwory, które najczęściej kończą się śmiercią,

• zwiększyć dostęp do sprzętu i aparatury medycznej do diagnostyki, wykrywania i leczenia nowotworów, oraz zlikwidować różnice między placówkami,

• zwiększyć wiedzę i umiejętność personelu medycznego oraz przedstawicieli innych zawodów medycznych w dziedzinach, które mają zastosowanie w diagnostyce onkologicznej,

• poprawić działanie systemu gromadzenia danych o chorobach nowotworowych w Polsce. 

 

Program profilaktyki raka piersi (mammografia)

Dzięki realizacji programu chcemy pokazać kobietom, jak ważne są badania profilaktyczne oraz zachęcić je do wykonywania mammografii. Regularne badanie pozwala wykrywać zmiany nowotworowe na wczesnym etapie choroby, gdy możliwa jest jej skuteczne leczenie.

Naszym głównym celem jest zmniejszenie liczby kobiet, które umierają na raka piersi.

Do kogo skierowany jest program

Program skierowany jest do kobiet wieku 50–69 lat, które są najbardziej zagrożone zachorowaniem na raka piersi.

Jak często można robić badania

Możesz zrobić mammografię, jeśli nie robiłaś jej w ciągu ostatnich dwóch lat.

Uwaga: możesz otrzymać wskazanie do zrobienia ponownej mammografii po roku, jeśli występują u ciebie czynniki ryzyka, takie jak rak piersi wśród najbliższych członków rodziny. Czytaj więcej w sekcji „Co zwiększa ryzyko zachorowania”.

 Ile zapłacisz za badania

Możesz zrobić badanie w ramach programu bezpłatnie, jeśli jesteś uprawniona do świadczeń opieki zdrowotnej.

Kiedy powinnaś zrobić badanie – niepokojące objawy

Powinny cię zaniepokoić wszelkie zmiany w piersiach, których wcześniej nie wykryłaś. Skonsultuj się ze specjalistą, jeśli zauważyłaś:

• zmianę wielkości i kształtu piersi, która nie ustąpiła po miesiączce,

• guzki lub zgrubienia wyczuwalne w piersi lub pod pachą,

• zmianę koloru skóry piersi,

• wciąganie skóry piersi,

• pomarszczenie lub łuszczenie skóry piersi.

Co zwiększa ryzyko zachorowania

Ryzyko choroby zwiększają:

• wiek – najwięcej zachorowań występuje u kobiet po 50 roku życia,

• obciążenie genetyczne – choroby w najbliższej rodzinie,

• czynnik hormonalny,

• wieloletnie przyjmowanie hormonalnej terapii zastępczej,

• niewłaściwa dieta, w tym otyłość,

• częste spożywanie alkoholu,

• wcześniejsze choroby piersi.

Na czym polega mammografia

Mammografia jest badaniem, które za pomocą promieni rentgenowskich pozwala wykryć raka piersi w jego wczesnym stadium rozwoju. W czasie badania wykonuje się dwa zdjęcia każdej piersi.

Niektóre kobiety odczuwają krótko trwające uczucie dyskomfortu związane z koniecznością ucisku piersi podczas badania. Ucisk jest konieczny, żeby uzyskać zdjęcia wysokiej jakości.

Program profilaktyki raka szyjki macicy (cytologia)

Dzięki realizacji programu chcemy pokazać kobietom, jak ważne są badania profilaktyczne oraz zachęcić je do wykonywania cytologii.

Naszym głównym celem jest zmniejszenie liczby kobiet, które chorują i umierają na raka szyjki macicy do poziomu osiągniętego w krajach, które przodują w tym zakresie.

Do kogo skierowany jest program

Program skierowany jest do kobiet wieku 25–59 lat, które są zdrowie i nie odczuwają żadnych dolegliwości.

Jak często można robić badania

Możesz zrobić cytologię, jeśli nie robiłaś jej w ciągu ostatnich trzech lat.

Uwaga: możesz zrobić badanie po roku, jeśli występują u ciebie czynniki ryzyka, takie jak zakażenie wirusem HIV, HPV lub przyjmujesz leki immunosupresyjne. Czytaj więcej w sekcji „Co zwiększa ryzyko zachorowania”.

Ile zapłacisz za badania

Możesz zrobić badanie w ramach programu bezpłatnie, jeśli jesteś uprawniona do świadczeń opieki zdrowotnej.

Kobiety, które były leczone z powodu nowotworu złośliwego szyjki macicy, po zakończeniu kontroli onkologicznej (decyzję podejmuje lekarz prowadzący leczenie onkologiczne) ponownie zostają objęte skryningiem cytologicznym.

Rak szyjki macicy nie jest chorobą uwarunkowaną genetycznie. Każda kobieta, w każdym wieku, może być narażona na zachorowanie.

Co zwiększa ryzyko zachorowania

• przewlekłe zakażenie onkogennymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego

• wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego

• wieloletnie stosowanie hormonalnych leków antykoncepcyjnych

• duża liczba partnerów płciowych

• duża liczba porodów

• wieloletnie palenie papierosów

• niski status socjoekonomiczny

Jak przygotujesz się do badania cytologicznego

• na badanie nie należy zgłaszać się w czasie krwawienia miesiączkowego

• na pobranie cytologii najlepiej zgłosić się nie wcześniej niż 4 dni po ostatnim dniu miesiączki i nie później niż 4 dni przed rozpoczęciem miesiączki

• co najmniej 4 dni przed pobraniem wymazu cytologicznego nie należy stosować żadnych leków dopochwowych

• od ostatniego badania ginekologicznego / USG przezpochwowego powinien upłynąć co najmniej 1 dzień

Na czym polega cytologia

Badanie cytologiczne to skuteczne, bezbolesne i bezpieczne badanie komórek z szyjki macicy. Pozwala ono wykryć stany przednowotworowe i nowotworowe szyjki macicy, w czasie kiedy nie ma żadnych objawów.

Po badaniu dowiesz się, czy znajdujesz się w grupie ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy.

Profilaktyka raka jelita grubego

Dzięki realizacji programu chcemy zmniejszyć ryzyko śmierci z powodu raka jelita grubego o 60-90 proc. Badanie wykrywa polipy u ponad 25 proc. badanych, a ich usunięcie znacznie ogranicza ryzyko choroby. Bezobjawowy rak wykrywany jest u 1 na 125 badanych.

W ramach „Programu badań przesiewowych raka jelita grubego” finansujemy finansujemy nie tylko profilaktyczne badania kolonoskopowe, ale też prowadzenie bazy danych, wysyłkę zaproszeń i szkolenia dla personelu ośrodków realizujących program.

Zaproszenie na kolonoskopię

Możesz zgłosić się do badania, jeśli masz:

• od 55 do 64 lat oraz

• otrzymałeś imienne zaproszenie.

Nie ma znaczenia czy występują u ciebie objawy sugerujące raka jelita grubego. Twoje zaproszenie jest ważne do końca roku, w którym skończysz 64 lata.

Czy możesz zgłosić się na badania bez zaproszenia

Tak, możesz zrobić kolonoskopię, jeśli jesteś w grupie:

• osób w wieku 50 – 65 lat, niezależnie od wywiadu rodzinnego, 

• osób w wieku 40 – 49 lat, które mają krewnego pierwszego stopnia, u którego rozpoznano raka jelita grubego, 

• osób w wieku 25 – 49 lat z rodziny z zespołem Lyncha. W tej grupie osób konieczne jest potwierdzenie rozpoznania przynależności do rodziny z zespołem Lyncha z poradni genetycznej na podstawie spełnienia tzw. kryteriów amsterdamskich i ewentualnego badania genetycznego. Niniejszy program finansuje tylko pierwsze badanie w tej grupie osób. Następne badania nadzorcze – powinny być finansowane z innych źródeł. Członkowie takiej rodziny powinny mieć powtarzane kolonoskopie nadzorcze co 2-3 lata, chyba, że badanie genetyczne wskaże, że u danej osoby nie ma mutacji genetycznych i że dana osoba może być zwolniona z wykonywania kontrolnych (nadzorczych) kolonoskopii. 

• osób w wieku 20-49 lat z rodziny z zespołem polipowatości rodzinnej gruczolakowatej (FAP). W tej grupie osób konieczne jest potwierdzenie rozpoznania przynależności do rodziny z FAP z poradni genetycznej. Niniejszy program finansuje tylko pierwsze badanie w tej grupie osób.

Jak często musisz robić kolonoskopię

Wystarczy, że zrobisz kolonoskopię raz w życiu. Dalsze postępowanie zależy od tego, czy badanie wykryje jakieś zmiany.

Jak przygotować się do badania

Jeśli zdecydujesz się na badanie, musisz się do niego odpowiednio przygotować. Najlepiej, jeśli na 3 dni przed badaniem przejdziesz na dietę płynną. Możesz pić kawę, herbatę, wodę czy soki, a także jeść zupy – jednak bez warzyw i dodatków.

W dniu poprzedzającym badanie możesz zjeść jedynie śniadanie, bez napojów gazowanych i mleka. Po południu (ok. godz. 14.00) powinieneś zacząć przyjmować specjalny preparat do  oczyszczenia okrężnicy.  Reakcją organizmu będą liczne wypróżnienia. Od tego momentu nie możesz jeść, aż do badania.

Na czym polega kolonoskopia

Kolonoskopia to badanie, które umożliwia obejrzenie wnętrza jelita grubego przy użyciu giętkiego przyrządu wyposażonego w kamerę i źródło światła (kolonoskop). Jest to badanie bezpieczne, które w szczególnych przypadkach może się odbyć w znieczuleniu – wymagane są wtedy aktualne badania krwi.

Profilaktyka – nowotwory

Zdrowie osób starszych

Zgodnie z treścią ustawy z dnia 11 września 2015 r. o osobach starszych (Dz.U. poz. 1705) przyjmujemy, iż pojęcie to odnosi się do osoby, która ukończyła 60. rok życia.

Art. 68 Konstyucji RP stanowi, iż Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej (…) osobom w podeszłym wieku (Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483, z późn. zm.).

Polityka społeczna wobec osób starszych

W Polsce działania dotyczące systemowej organizacji wsparcia dla osób starszych realizowane są przez Ministra Zdrowia w systemie ochrony zdrowia i przez Ministera Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w obszarze pomocy społecznej.

Kierunki działań prowadzonych na rzecz osób starszych zostały określone w dokumencie pn. Polityka społeczna wobec osób starszych do 2030. BEZPIECZEŃSTWO–UCZESTNICTWO–SOLIDARNOŚĆ, który rząd przyjął w dniu 26 października 2018 r. Zadania Ministerstwa Zdrowia ujęte w tym dokumencie obejmują promocję zdrowia, profilaktykę chorób, poprawę dostępu do diagnostyki, leczenia i rehabilitacji oraz dostępu do usług zdrowotnych, rehabilitacyjnych i opiekuńczo-pielęgnacyjnych dostosowanych  do potrzeb starszych osób niesamodzielnych.

Ministerstwo Zdrowia realizuje szereg działań mających na celu poprawę w wymiarze zdrowotnym jakości życia osób starszych, m.in. poprzez poprawę dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, leków oraz zapewnienie odpowiednio przeszkolonych kadr medycznych.

Działania profilaktyczne

W polskim społeczeństwie jest coraz więcej osób starszych. Utrzymanie jak najdłuższej aktywności społecznej, zawodowej i rodzinnej zależne jest także od właściwych nawyków, zachowań, prowadzenia aktywnego stylu życia. Ministerstwo Zdrowia wspiera realizację profilaktyki poprzez działania w Narodowym Programie Zdrowia 2016-2020 (Cel Operacyjny 5 Promocja zdrowego i aktywnego starzenia się), które obejmują m.in. dostosowywanie systemu opieki zdrowotnej do potrzeb osób starszych i działania edukacyjne.

Podstawowa opieka zdrowotna (POZ) – zmiany wobec potrzeb osób starszych

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pacjentów, także w wieku senioralnym, opracowano nowy model organizacyjny podstawowej opieki zdrowotnej  ukierunkowany na pacjenta, którego celem jest zapewnienie kompleksowej opieki i leczenia w POZ.

Od 1 października 2020 r. każdy pacjent zostanie objęty opieką zespołu POZ, w skład którego wejdą: lekarz POZ, pielęgniarka POZ i położna POZ. Pozwoli to na położenie większego nacisku na działania zapobiegawcze, sprawowanie aktywnej opieki medycznej, koordynację profilaktyki i leczenia pacjenta.

Dodatkową korzyścią dla pacjentów będzie wsparcie tzw. koordynatora administracyjnego, który pomoże pacjentowi organizować proces leczenia, w tym poinformuje pacjenta o przebiegu tego procesu i np. umówi kolejną wizytę.

Na finansowanie świadczeń POZ dla osób w starszym wieku przeznaczono wyższe środki. Od dnia 1 października 2017 r. lekarz POZ za świadczenia udzielane pacjentom od 66 r.ż. do ukończenia 75 r.ż. otrzymuje wyższe wynagrodzenie w porównaniu ze stawką otrzymywaną za te same świadczenia udzielone osobie dorosłej poniżej 66 r.ż. Za leczenie pacjentów w wieku powyżej 75 r.ż. lekarz POZ otrzymuje jeszcze wyższą stawkę.

Analogicznie prezentuje się sytuacja dotycząca wynagrodzenia pielęgniarki POZ.

Wsparcie diagnostyki osób starszych

Procedura medyczna Całościowa Ocena Geriatryczna (COG)

COG obowiązuje od 1 stycznia 2012 roku w opiece szpitalnej na oddziałach geriatrycznych.

Dzięki zastosowaniu badań i testów z różnych dziedzin medycyny, które służą sprawdzeniu poziomu samodzielności oraz ogólnego stanu zdrowia można w uporządkowany całościowy sposób sprawdzić stan zdrowia pacjenta w podeszłym wieku. Takie podejście pozwala zapewnić choremu właściwe badania, skuteczne leczenie oraz niezbędną opiekę.

Zastosowanie tego typu oceny:

• zwiększa dokładność diagnozy;

• prowadzi do poprawy sprawności fizycznej i umysłowej pacjentów;

• zmniejsza umieralność pacjentów;

• zmniejsza liczbę przyjmowanych leków;

• zmniejsza liczbę niepotrzebnych świadczeń – głównie przyjęć do szpitala oraz stacjonarnych placówek opiekuńczych;

• zmniejsza koszty opieki zdrowotnej;

• poprawia jakość życia osób starszych bez ponoszenia większych kosztów opieki.

Ocena geriatryczna

Minister zdrowia zobowiązał szpitale  do opracowania i stosowania procedury oceny geriatrycznej pacjenta od 1 lipca 2016 roku. Ocena ta przeprowadzana jest w każdym szpitalu, nawet jeśli nie posiada on oddziału geriatrycznego. Z obowiązku tego zwolnione zostały jedynie oddziały szpitalne o profilu pediatrycznym, neonatologicznym oraz położniczo-ginekologicznym.

Ocena geriatryczna prowadzona jest przy przyjęciu pacjenta do szpitala. Pozwala ona m.in. przewidzieć czas pobytu w szpitalu oraz ewentualną konieczność uzyskania przez daną osobę wsparcia instytucji opiekuńczych.

Sposób wdrożenia oraz przeprowadzenia procedury oceny zależy od decyzji świadczeniodawców, czyli szpitali. Wsparciem dla świadczeniodawców w tym zakresie ma być stworzony w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020 schemat oceny pacjenta po 60. roku życia oraz przeprowadzenie szkoleń z prowadzenia oceny geriatrycznej dla pracowników ochrony zdrowia zatrudnionych na oddziałach szpitalnych.

Leki 75+

Projekt umożliwiający wszystkim osobom ze schorzeniem mieszczącym się w zakresie wskazań objętych refundacją, które w dniu wystawiania recepty na leki ukończyły 75. rok życia, dostęp do bezpłatnych leków. Więcej informacji o programie.

Kadry medyczne dedykowane opiece nad osobami starszymi

W celu poprawy jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych podejmowane są działania ukierunkowane na zapewnienie adekwatnej liczby przygotowanych zawodowo kadr medycznych lekarskich i pielęgniarskich, które mogłyby sprostać wzrastającym oczekiwaniom pielęgnacyjno-leczniczym coraz liczniejszej grupy osób starszych.

W 2009 roku minister zdrowia uznał geriatrię za kluczową dziedzinę medycyny.

Liczba lekarzy geriatrów wzrasta sukcesywnie – z 298 w 2013 r. do 481 w 2018 r., w tym aktualnie lekarzy 471 wykonuje zawód.

Według danych na dzień 28 marca 2018 r., w trakcie szkolenia specjalizacyjnego z geriatrii jest około 175 osób.

Demencja – poradnik

Coraz większym problemem na całym świecie stają się choroby otępienne. Niestety, ryzyko ich wystąpienia rośnie wraz z wiekiem, dlatego też są najbardziej rozpowszechnione w populacji osób starszych. Według publikacji World Alzheimer Report 2016 na całym świecie w 2016 r. żyło 47,5 mln osób cierpiących na demencję, z których od 28,5 mln do 33,3 mln osób chorowało na chorobę Alzheimera.

Światowa Organizacja Zdrowia przewiduje, że łączna liczba osób dotkniętych demencją w 2030 r. wyniesie 75,6 mln i do roku 2050 wzrośnie do 135,5 mln.

Wsparcie osób z chorobami otępiennymi i ich opiekunów jest jednym z priorytetów ministra zdrowia.

Świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze

Postępujący proces starzenia się społeczeństwa determinuje konieczność zapewnienia coraz większej liczbie osób, świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej.

Opieka długoterminowa odnosi się do organizacji i udzielania szerokiego zakresu usług leczniczych, opiekuńczych i pielęgnacyjnych oraz pomocy osobom, których zdolność do samodzielnego życia jest ograniczona w dłuższym okresie czasu. Obejmuje ona zatem zarówno pomoc i wsparcie w ramach systemu opieki społecznej, jak również świadczenia udzielane w ramach systemu opieki zdrowotnej. W ramach tej opieki pacjent może skorzystać ze świadczeń zdrowotnych realizowanych:

• w zakładach stacjonarnych (ZOL, ZPO),

• w warunkach domowych.

Więcej informacji na temat świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych znajduje się na stronach poszczególnych Oddziałów Wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia. Działa także Telefoniczna Informacja Pacjenta – infolinia NFZ, która udziela informacji w zakresie dostępnych świadczeń i adresów placówek medycznych.

Zdrowie psychiczne i uzależnienia

Styl życia, a także środowisko naturalne i społeczne, w którym żyjemy, powodują że nasze zdrowie psychiczne narażone jest na wiele zagrożeń. Bardzo duży wpływ na nasze zdrowie psychiczne wywierają również uzależnienia:

• od alkoholu,

• od substancji psychoaktywnych (w tym narkotyków),

• behawioralne (od czynności, np. pracy, zakupów, internetu).

Jeśli czujesz, że stan twojego zdrowia psychicznego się pogorszył, powinieneś poszukać pomocy u specjalistów.

W Polsce przynajmniej jedno zaburzenie psychiczne rozpoznaje się u ponad 23,4% osób. To ponad 6 mln mieszkańców Polski w wieku produkcyjnym.

Co czwarty Polak doświadczył więcej niż jednego z zaburzeń psychicznych, a liczbę osób, które zmagały się z kilkoma zaburzeniami, szacuje się na blisko ćwierć miliona osób.

W ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020  zaplanowaliśmy badania, które dostarczą nam jeszcze bardziej aktualnych danych na temat zdrowia psychicznego mieszkańców Polski.

Profilaktyka – zdrowie osób starszych

Sposób postępowania na miejscu zdarzenia

Nie zwlekaj z udzieleniem pierwszej pomocy, ponieważ często sekundy decydują o ludzkim życiu. Zachowaj spokój. Jeżeli nie wiesz, jak sobie poradzić, od razu wezwij pomoc.

Oceń sytuację

1. Zadbaj o własne bezpieczeństwo, bezpieczeństwo poszkodowanego oraz świadków zdarzenia.

2. Jeśli miejsce zdarzenia stanowi zagrożenie dla Ciebie lub nie możesz się odpowiednio zabezpieczyć, nie podchodź do poszkodowanego, lecz wezwij pomoc, dzwoniąc na podane niżej numery alarmowe.

3. Głośno wołaj o pomoc, aby zapewnić sobie wsparcie innych świadków zdarzenia.

4. Jeśli na podstawie obserwacji poszkodowanego stwierdzisz, że istnieje zagrożenie dla jego zdrowia lub życia, wezwij wykwalifikowane służby ratunkowe, dzwoniąc pod numer alarmowy:

• 112 – numer alarmowy wspólny dla wszystkich służb,

• 999 – Pogotowie Ratunkowe,

• 998 – Straż Pożarna,

• 997 – Policja.

Oceń stan poszkodowanego

1. Jeżeli dysponujesz rękawiczkami z apteczki – załóż je, jeśli nie – asekuruj się np. dostępną folią, szczególnie w obecności krwi, staraj się unikać kontaktu z wydzielinami poszkodowanego.

2. Delikatnie potrząśnij poszkodowanego za ramiona.

3. Głośno zapytaj: „Czy wszystko w porządku?”.

Jeśli poszkodowany jest przytomny, reaguje prawidłowo

1. Zostaw poszkodowanego w pozycji, w której go zastałeś, o ile nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo.

2. Dowiedz się jak najwięcej o stanie jego zdrowia (co się stało, co mu dolega, na co choruje).

3. W razie konieczności wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

4. Zawsze możesz otrzymać wsparcie dyspozytora medycznego – poinstruuje Cię, jak masz udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu.

5. Regularnie oceniaj stan poszkodowanego do chwili przybycia zespołu ratownictwa medycznego.

Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, nie reaguje

1. Głośno zawołaj o pomoc, bez oddalania się od poszkodowanego.

2. Usuń z dróg oddechowych widoczne ciała obce i zanieczyszczenia.

3. Udrożnij drogi oddechowe: odegnij głowę i wysuń żuchwę do przodu.

4. Przez 10 sekund sprawdzaj oddech – przyłóż policzek do ust poszkodowanego w taki sposób, abyś mógł jednocześnie usłyszeć, wyczuć oddech i obserwować, czy unosi się klatka piersiowa poszkodowanego. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących prawidłowego oddechu działaj tak, jakby był nieprawidłowy.

5. Jeśli poszkodowany oddycha prawidłowo

   • Ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej (bocznej).

   • Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

   • Regularnie oceniaj jego stan.

6. Jeśli poszkodowany oddycha nieprawidłowo (oddech rzadki i/lub nieregularny) lub oddech jest nieobecny

   • Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112, lub poproś kogoś o wezwanie pomocy oraz przyniesienie AED (automatycznego defibrylatora), jeśli jest dostępny. Pozostaw poszkodowanego tylko wtedy, gdy nie masz innej możliwości wezwania pomocy.

   • Wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej, tj. ułóż nadgarstek jednej ręki na środku klatki piersiowej poszkodowanego (dolna połowa mostka poszkodowanego), nadgarstek drugiej dłoni ułóż na grzbiecie pierwszej, spleć palce obu dłoni i upewnij się, że nacisk nie będzie kierowany na żebra poszkodowanego, utrzymuj ramiona wyprostowane, uciskaj klatkę piersiową na głębokość ok 5 cm, ale nie więcej niż 6 cm.

7. Jeśli nie możesz lub nie chcesz wykonywać oddechów ratowniczych, możesz wykonywać tylko masaż zewnętrzny serca, uciskając klatkę  piersiową z częstością co najmniej 100 i maksymalnie 120 uciśnięć na minutę. Zwiększy to powodzenie akcji ratunkowej wykonywanej przez wykwalifikowane służby, a tym samym szanse poszkodowanego na przeżycie.

Masaż zewnętrzny serca

1. Nie uciskaj górnej części brzucha ani dolnego końca mostka.

2. Kontynuuj uciskanie klatki piersiowej z częstotliwością co najmniej 100/min. (nie przekraczając 120/min.).

3. Jeśli decydujesz się na połączenie uciskania klatki piersiowej z oddechami, to po 30 uciśnięciach klatki piersiowej ponownie udrożnij drogi oddechowe poprzez odgięcie głowy do tyłu i wysunięcie żuchwy do przodu.

4. Wykonaj 2 oddechy ratownicze, tj. zaciśnij nos poszkodowanego kciukiem i placem wskazującym, wdmuchuj powietrze do jego ust tak, aby powodować widoczne unoszenie się klatki piersiowej; dwa wdechy trwające nie dłużej niż 1s powinny następować bezpośrednio po sobie i trwać łącznie nie dłużej niż 5 sekund. Jeśli chcesz uniknąć bezpośredniego kontaktu ze skórą poszkodowanego, użyj masek jednorazowych.

5. Kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w stosunku 30:2.

6. Przerwij resuscytację krążeniowo-oddechową tylko wtedy, gdy poszkodowany zacznie reagować (poruszy się, otworzy oczy, zacznie prawidłowo oddychać) albo gdy przybędzie zespół ratownictwa medycznego lub inne służby ratunkowe lub gdy opadniesz z sił.

Jeśli poszkodowanym jest dziecko

1. Usuń z dróg oddechowych widoczne ciała obce i zanieczyszczenia.

2. Udrożnij drogi oddechowe poprzez odgięcie głowy do tyłu i wysunięcie żuchwy do przodu.

3. Przez 10 sekund sprawdzaj oddech – przyłóż policzek do ust poszkodowanego w taki sposób, aby móc jednocześnie wyczuć oddech i obserwować, czy unosi się klatka piersiowa poszkodowanego.

4. Wykonaj najpierw 5 oddechów ratowniczych.

5. Rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji: 15 uciśnięć klatki piersiowej (ułóż nadgarstek jednej ręki w dolnej połowie mostka, unieś palce, aby upewnić się, że nie uciskasz żeber) i 2 oddechy ratownicze.

6. Jeśli nie masz przeszkolenia w udzielaniu pierwszej pomocy dzieciom, używaj sekwencji postępowania, jak u osób dorosłych, ponieważ jeśli nie podejmiesz żadnych działań, szansa na przeżycie dziecka będzie niewielka.

7. U małych dzieci wykonuj oddechy ratownicze, obejmując swoimi ustami jednocześnie nos i usta dziecka (jeśli chcesz uniknąć bezpośredniego kontaktu ze skórą poszkodowanego, możesz użyć gazy lub innego materiału), uciskanie klatki piersiowej u niemowląt wykonuj opuszkami dwóch palców.

Pozycja bezpieczna (boczna)

Pozycję boczną stosuje się u poszkodowanych nieprzytomnych, ale oddychających prawidłowo. Pozycja bezpieczna powinna być stabilna, jak najbliższa ułożeniu na boku z odgięciem głowy i brakiem ucisku na klatkę piersiową, aby nie utrudniać oddychania. Nie wolno układać w tej pozycji ofiar wypadków lub innych osób, u których podejrzewany jest uraz kręgosłupa.

Aby ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej, wykonaj następujące czynności:

1. jeśli poszkodowany nosi okulary – zdejmij je;

2. uklęknij przy poszkodowanym i upewnij się, że leży na plecach i obie nogi ma wyprostowane;

3. rękę bliższą Tobie ułóż pod katem prostym w stosunku do ciała i zegnij w łokciu tak, aby dłoń ręki była skierowana do góry;

4. dalszą rękę przełóż w poprzek klatki piersiowej i przytrzymaj stroną grzbietową przy bliższym tobie policzku poszkodowanego;

5. drugą ręką chwyć za dalszą nogę poszkodowanego (tuż powyżej kolana) i podciągnij ją ku górze, nie odrywając stopy od podłoża;

6. złap dalszą rękę poszkodowanego w taki sposób, aby palce dłoni poszkodowanego przeplatały się z Twoimi;

7. przytrzymując dłoń dociśniętą do policzka, pociągnij za dalszą nogę tak, aby poszkodowany obrócił się na bok w Twoim kierunku;

8. odchyl głowę poszkodowanego do tyłu, aby poprawić drożność dróg oddechowych i ułatwić oddychanie poszkodowanemu;

9. oceń oddech oraz monitoruj stan poszkodowanego.

Automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED)

1. Jeżeli na miejscu zdarzenia dostępny jest AED, nie bój się go użyć. AED jest bezpieczny i skuteczny także w Twoich rękach. Bez opóźnienia stosuj się do jego głosowych zaleceń. Standardowy automatyczny defibrylator zewnętrzny jest odpowiedni dla osób dorosłych i dzieci powyżej 8 lat.

2. Upewnij się, że Ty, poszkodowany i pozostali świadkowie zdarzenia jesteście bezpieczni. Oceń stan poszkodowanego.

   • Jeśli poszkodowany nie reaguje i nie oddycha prawidłowo, poproś kogoś o wezwanie pomocy oraz przyniesienie AED, jeśli jest dostępny. Prowadź resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji 30 uciśnięć klatki piersiowej i 2 oddechy ratownicze.

3. Jeżeli jesteś sam, a AED jest w pobliżu, rozpocznij od jego podłączenia.

4. Włącz go i naklej elektrody na odsłoniętą klatkę piersiową poszkodowanego.

5. Jeśli pomocy udziela więcej niż jedna osoba, prowadź resuscytację krążeniowo-oddechową podczas naklejania elektrod przez inną osobę.

6. Postępuj zgodnie z poleceniami głosowymi/wizualnymi AED bez opóźnienia.

7. Upewnij się, że nikt nie dotyka poszkodowanego, gdy AED przeprowadza analizę rytmu.

8. Jeżeli wyładowanie jest zalecane:

   • upewnij się, że nikt nie dotyka poszkodowanego,

   • naciśnij przycisk defibrylacji zgodnie z poleceniem,

   • po wyładowaniu natychmiast rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową,

   • kontynuuj postępowanie zgodnie z dalszymi poleceniami głosowymi/wizualnymi AED.

9. Jeżeli wyładowanie nie jest zalecane:

   • niezwłocznie rozpocznij resuscytację

   • krążeniowo-oddechową,

   • kontynuuj postępowanie zgodnie z dalszymi poleceniami głosowymi/wizualnymi AED.

10. Postępuj zgodnie z poleceniami AED do chwili, gdy:

    • poszkodowany zacznie reagować (poruszy się, otworzy oczy, zacznie prawidłowo oddychać),

    • przybędzie zespół ratownictwa medycznego lub inne służby ratunkowe,

    • opadniesz z sił.

Sposób postępowania w miejscu zdarzenia

Sposób udzielania pierwszej pomocy w wybranych nagłych wypadkach

Na każdym etapie udzielania pierwszej pomocy rozważ wezwanie zespołu ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

Stłuczenie

1. Przyłóż zimny okład na stłuczone miejsce.

2. Stłuczoną kończynę unieruchom w pozycji, jaką wybierze sobie poszkodowany – takiej, która sprawia mu najmniejszy ból.

3. W razie silnego bólu podaj leki przeciwbólowe.

4. Jeśli zajdzie taka potrzeba, skonsultuj się z lekarzem.

Zranienie

1. Zatrzymaj krwotok z rany poprzez uciśnięcie miejsca krwawienia za pomocą jałowego opatrunku.

2. Oczyść ranę z ziemi i drobnych ciał obcych.

3. Umyj ranę wodą z mydłem, przemyj środkiem dezynfekującym.

4. Załóż jałowy opatrunek, zbliżając brzegi rany.

5. Zabandażuj ranę.

6. W razie potrzeby skonsultuj się z lekarzem (profilaktyka przeciwtężcowa).

7. Dużych, ostrych przedmiotów nie usuwaj z rany; unieruchom je i pozostaw do czasu przyjazdu personelu medycznego.

Złamanie

1. Unieruchom kończynę.

2. Złamaną rękę podwieś na chuście lub bandażu.

3. Złamaną nogę połóż na deseczce i unieruchom bandażem.

4. Ustabilizuj złamaną nogę, mocując ją do zdrowej nogi za pomocą bandaża.

5. Jeśli załamie jest otwarte, opatrz ranę za pomocą jałowego opatrunku z gazy; pamiętaj, aby nie wciskać do środka odłamków kostnych.

6. Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 112 lub 999.

Zwichnięcie

1. Przyłóż zimny okład na zwichnięty staw.

2. Unieruchom w pozycji, jaką wybierze sobie poszkodowany.

3. W razie silnego bólu podaj leki przeciwbólowe.

4. Jeśli zajdzie taka potrzeba, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

Krwotok z rany

1. Załóż jałowy opatrunek na ranę.

2. Zastosuj miejscowy ucisk na ranę.

3. Unieś zranioną kończynę powyżej tułowia.

4. Jeśli zajdzie taka potrzeba, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

Omdlenie

1. Ułóż poszkodowanego na plecach z nogami uniesionymi wyżej niż tułów.

2. Zastosuj zimne okłady na twarz.

3. Jeżeli utrata świadomości lub splątanie (utrudniony kontakt słowny z poszkodowanym) przedłuża się, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

Uraz kręgosłupa

1. Jeśli poszkodowany jest przytomny, ale podejrzewasz uraz kręgosłupa, nie ruszaj go.

2. Pozostaw go w pozycji zastanej, unikaj przenoszenia poszkodowanego.

3. Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

4. Jeżeli zajdzie potrzeba przeniesienia chorego, możesz to zrobić tylko przy użyciu noszy lub szerokiej deski, nie zmieniając płaszczyzny ciała poszkodowanego w czasie przenoszenia.

Porażenie prądem

1. Nie dotykaj osoby porażonej prądem, zanim nie odłączysz jej od źródła prądu.

2. Odłącz bezpieczniki (korki), wyjmij z gniazdka wtyczkę urządzenia elektrycznego, które spowodowało porażenie.

3. Zabezpiecz siebie przed porażeniem (użyj do tego np. drewnianego kija, włóż gumowe rękawice).

4. Sprawdź stan poszkodowanego – czy jest przytomny, czy oddycha.

5. Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

6. Jeśli poszkodowany nie oddycha prawidłowo, wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratownicze, kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w sekwencji 30:2 lub jedynie uciskanie klatki piersiowej z częstością 100 – 120/min.

7. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, ale oddycha prawidłowo, ułóż go w pozycji bocznej.

8. Załóż opatrunek na oparzone miejsce.

9. Pozostań z poszkodowanym do czasu przybycia zespołu ratownictwa medycznego.

Oparzenia

1. Jeśli zajdzie taka potrzeba, wezwij straż pożarną, dzwoniąc pod numer alarmowy 112 lub 998.

2. Ochładzaj oparzoną część ciała czystą wodą o temperaturze ok. 20°C od 10 do 20 minut.

3. Zabezpiecz oparzoną część ciała jałowym opatrunkiem.

4. W razie silnego bólu podaj leki przeciwbólowe.

5. Jeśli oparzenie jest rozlegle, wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 112 lub 999.

6. Jeśli oparzona jest ręka, zdejmij biżuterię – zanim narastający obrzęk to uniemożliwi.

7. W przypadku oparzeń chemicznych natychmiast usuń zanieczyszczone ubranie (przed rozpoczęciem polewania wodą).

8. Jeśli ubranie jest wtopione w ciało, to nie zrywaj go, tylko wytnij ubranie wokół rany.

Krwawienie z nosa

1. Posadź poszkodowanego z głową lekko pochyloną do przodu.

2. Poszkodowany powinien oddychać ustami.

3. Na kark i czoło przyłóż zimy okład, np. ręcznik nasączony zimną wodą lub kostki lodu owinięte w materiał.

4. Przyłóż do nosa gazik lub chusteczkę, uciśnij krwawiące nozdrze i utrzymuj ucisk przez około 10 minut.

5. Jeśli krwotok z nosa jest silny, nie ustępuje po wykonaniu wymienionych czynności (trwa dłużej niż 15 – 20 minut) lub doszło do urazu głowy, szyi albo gdy występują zaburzenia świadomości, należy wezwać zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112.

Ciało obce w drogach oddechowych

U dorosłego

1. Zachęcaj poszkodowanego do kaszlu.

2. Jeśli to nie spowoduje usunięcia ciała obcego, pochyl go do przodu i wykonaj do 5 energicznych uderzeń nadgarstkiem w okolicę międzyłopatkową, stojąc za poszkodowanym.

3. Jeśli to nie spowoduje usunięcia ciała obcego, stań blisko za poszkodowanym, pochyl go do przodu, przyłóż swoje splecione ręce w okolice nadbrzusza i dynamicznie uciskaj do 5 razy jego nadbrzusze (w okolicy połowy odległości pomiędzy pępkiem a końcem mostka).

4. Jeśli te czynności nie spowodują usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych, kontynuuj uderzenia w okolicę międzyłopatkową na przemian z uciśnięciami nadbrzusza.

5. Jeśli poszkodowany straci przytomność:

• bezpiecznie ułóż go na ziemi,

• wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112,

• rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową w sekwencji: 30 uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratownicze.

U dziecka przytomnego

1. W przypadku nieefektywnego kaszlu wykonaj 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową.

2. Niemowlę ułóż głową w dół na własnym przedramieniu, następnie wykonaj 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową.

3. Jeśli uderzenia w okolicę międzyłopatkową są nieskuteczne, wykonaj uciśnięcia klatki piersiowej u niemowląt, a u dzieci starszych – uciśnięcia nadbrzusza.

4. Kontynuuj powyższe czynności w sekwencji: 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową, 5 uciśnięć nadbrzusza do momentu wydalenia ciała obcego

U dziecka nieprzytomnego

1. Udrożnij drogi oddechowe, wykonaj 2 oddechy ratownicze, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową: 30 uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratownicze (Źródło – wytyczne Polskiej Rady Resuscytacji z 2010 r.)

Sposób udzielania pierwszej pomocy w wybranych nagłych wypadkach